Με αφορμή μια ομιλία: Το ΚΚΕ και η ιστορία (2)

Στην προσπάθειά του να στηρίξει τις νέες απόψεις της ηγεσίας ΚΚΕ περί στρατηγικής και ερμηνείας της ιστορίας μέσω της εκάστοτε στρατηγικής που είχε το Κόμμα, ο Δ. Κουτσούμπας δεν διστάζει να διαστρεβλώσει κατάφορα την ίδια την ιστορία του κόμματος, ακόμα και στις πιο ηρωικές της στιγμές. «Αν πάρουμε το ζήτημα των λαθών - γράφει-, και πώς αυτά τα αντιλαμβάνεται κάποιος ευρύτερα, είναι σημαντικό θέμα. Ορισμένοι εμμένουν στο να βλέπουν μόνο κάποια ξεχωριστά πρόσωπα, που τους προσδίδουν άλλοτε την ιδιότητα της ανικανότητας, άλλοτε του πράκτορα ή προβοκάτορα. Όχι ότι δεν υπήρχαν ή ότι αποκλείεται να υπάρξουν και τέτοιοι. Όμως το κύριο που πρέπει να επικρατήσει και να διαπερνά τη σκέψη μας είναι κυρίως τι γραμμή έχεις, ποια στρατηγική, τι κατεύθυνση βάζεις».
Το σχήμα του Δ. Κουτσούμπα είναι πολύ απλοϊκό: Η σωστή στρατηγική οδηγεί σε αποκλεισμό των λαθών κι επομένως η λάθος στρατηγική οδηγεί σε λανθασμένες επιλογές πολιτικής πρακτικής. Πρόκειται για τη λογική του άσπρου- μαύρου, για ένα μεταφυσικό σχήμα που καμιά σχέση δεν έχει με την διαλεκτική και το μαρξισμό. Αλλά, ακόμη κι αν δεχτούμε αυτό το σχήμα για να ερμηνεύσουμε το παρελθόν και τις αποτυχίες του ΚΚΕ, βρισκόμαστε μπροστά στη δυσκολία να εξηγήσουμε πώς αυτό το κόμμα κατάφερε να έχει 94 χρόνια ζωής όταν τα περισσότερα από αυτά τα πέρασε ακολουθώντας μια λάθος στρατηγική ή διαρκώς εναλλασσόμενες λαθεμένες στρατηγικές.
Το ίδιο ανεξήγητη είναι και η επιμονή αυτού του κόμματος, των μελών και των εκάστοτε ηγεσιών του, να υπηρετούν για δεκαετίες λανθασμένες στρατηγικές, δηλαδή, λανθασμένες πολιτικές, λανθασμένες αποφάσεις και λανθασμένες πράξεις. Το λάθος ενυπάρχει στην πραγματική ζωή ως συστατικό της στοιχείο, που μπορεί να προκύψει είτε από ελλιπή μελέτη και ανάλυση των αντικειμενικών και υποκειμένων συνθηκών που την συνθέτουν, είτε από εμμονή σε δεδομένα που έχουν τροποποιηθεί κ.ο.κ. Με άλλα λόγια: Δεν μελετώ σωστά, επιστημονικά την πραγματικότητα- καταλήγω σε λανθασμένα ή ελλιπή συμπεράσματα- προβαίνω σε λανθασμένες ενέργειες. Μια τέτοια δράση στο πλαίσιο της αντικειμενικής πραγματικότητας οδηγεί στην δική της αντίδραση, διότι την αντικειμενική πραγματικότητα κανείς δεν μπορεί να την ορίσει και να την διαμορφώσει κατά την βούλησή του.
Ποιες επομένως θα είναι οι επιπτώσεις για έναν π.χ. πολιτικό φορέα που παρεμβαίνει λανθασμένα στην αντικειμενική πραγματικότητα; Ή η πραγματικότητα αυτή θα τον αποβάλλει ή θα τον μεταλλάξει. Πως επομένως το ΚΚΕ κατάφερε να επιζήσει ως κομμουνιστικό κόμμα τόσες δεκαετίες ακολουθώντας λανθασμένη στρατηγική και πολιτική πρακτική; Αυτό το ερώτημα δεν φαίνεται να περνάει από το μυαλό του Δ. Κουτσούμπα και της ηγεσίας του ΚΚΕ του. Αυτοί απλώς κατασκεύασαν ένα ερμηνευτικό εργαλείο και με βάση αυτό το εργαλείο εξηγούν το παρελθόν του κόμματός τους. Το αποτέλεσμα είναι να το διαστρεβλώνουν- τόσο και σε τέτοιο βαθμό που ούτε οι πολιτικοί τους αντίπαλοι τόλμησαν ποτέ.
Ισχυρίζεται ο Δ. Κουτσούμπας: «Ας πούμε, το θέμα της Βάρκιζας, των άλλων συμφωνιών, τι ήταν; Θέμα των αντιπροσωπειών που πήγαν εκεί, το πώς χειρίστηκαν τις διαπραγματεύσεις; `Η κυρίως ποια κατεύθυνση είχαν, στη βάση ποιας γραμμής, ποιας στρατηγικής υπόγραψαν τη συμφωνία; Γιατί μπορεί σε μια διαπραγμάτευση να πας και με μια γραμμή συμβιβασμού, έχοντας όμως κόκκινη γραμμή. Ποια ήταν αυτή; Δεν ισχυριζόμαστε ότι δεν υπάρχουν και ατομικές ευθύνες που πάντα πρέπει σχολαστικά να διερευνώνται. Όμως, το κύριο ποιο είναι; Αν π.χ. η στρατηγική σου είναι ότι πας για δημιουργία μιας δημοκρατικής κυβέρνησης, με στόχο την ανασυγκρότηση της χώρας μετά την κατοχή, την αποκατάσταση κάποιων δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, να φύγει η βασιλεία, πράγμα που σημαίνει βάζεις μέσα και αστικές δυνάμεις, γιατί και αυτές έχουν συμφέρον από μια τέτοια εξέλιξη στο πολιτικό σύστημα, τότε το πιο πιθανό, για να το πετύχεις αυτό σώνει και καλά, είναι να οδηγηθείς και σε συμβιβασμούς απαράδεκτους από τη σκοπιά των συμφερόντων της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, από τη σκοπιά της υπηρέτησης της επαναστατικής πάλης, της στρατηγικής που πρέπει να έχει στόχο την εργατική εξουσία».
Τι βγαίνει από αυτό το απόσπασμα; Ο Δ. Κουτσούμπας μας λέει ότι η συμφωνία της Βάρκιζας, για παράδειγμα, υπογράφτηκε γιατί ο το ΚΚΕ είχε ως στρατηγική του τη «δημιουργία μιας δημοκρατικής κυβέρνησης, με στόχο την ανασυγκρότηση της χώρας μετά την κατοχή, την αποκατάσταση κάποιων δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, να φύγει η βασιλεία»!!!. Αυτό, πρώτη φορά έχει ειπωθεί για το ΚΚΕ μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ. Αντίθετα, ως άποψη, είναι γνωστό γιατί αποτέλεσε το μόνιμο μοτίβο της κριτικής προς το ΚΚΕ από τις διάφορες τροτσκιστικές οργανώσεις. Αλλά αν αυτή είναι η αλήθεια τότε γιατί έγινε ο Δεκέμβρης του 1944; Στο σχήμα του Δ. Κουτσούμπα περί λανθασμένης στρατηγικής ο Δεκέμβρης του 1944 όχι μόνο είναι εντελώς ακατανόητος αλλά αποτελεί βαρύτατο έγκλημα σε βάρος του λαού. Γιατί χύθηκε τόσο αίμα και γιατί το ΚΚΕ, μαζί με το ΕΑΜ έπρεπε να πάρουν τα όπλα; Για να προκύψει μια δημοκρατική κυβέρνηση με στόχο τη μεταπολεμική ανασυγκρότηση της χώρας και για να μην επιστρέψει ο Βασιλιάς; Αν αυτοί ήταν οι στόχοι, ο Δεκέμβρης δεν χρειαζόταν. Ήταν σφάλμα και αντιλαϊκό έγκλημα μαζί. Το ΚΚΕ μπορούσε να πετύχει άνετα τους στόχους που του καταλογίζει ο Κουτσούμπας είτε υποστηρίζοντας τα κόμματα του Κέντρου και την κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου είτε προσχωρώντας το ίδιο στα κόμματα του κέντρου που και τον βασιλιά δεν ήθελαν, και τον αστικό εκσυγχρονισμό μπορούσαν να εγγυηθούν και την ανασυγκρότηση της χώρας μπορούσαν να επιφέρουν στηριγμένα στην ξένη (την αγγλική τότε) βοήθεια. Για να υποστηρίξει τη θεωρία της λανθασμένης στρατηγικής ο Δ. Κουτσούμπας κατάντησε το ηρωικό ΚΚΕ της αντίστασης και της μεταπελευθερωτικής περιόδου σε κόμμα τύπου ΚΟΔΗΣΟ της δεκαετίας του ’70. Παρ’ όλα αυτά δεν νιώθει καθόλου άβολα να είναι ηγετικό στέλεχος αυτού του κόμματος σήμερα και να επικαλείται τις ηρωικές σελίδες της ιστορίας του.
Θα θυμίσουμε τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου που αναφέρεται ο Δ. Κουτσούμπας για να καταλάβει περί τίνος πρόκειται ακόμη και ο αναγνώστης που δεν γνωρίζει ιστορία. Στη μεταπελευθερωτική κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου το ΕΑΜ συμμετείχε με 5 υπουργούς και 2 υφυπουργούς. Οι ΕΑΜίτες υπουργοί και υφυπουργοί παραιτήθηκαν λίγο πριν ξεσπάσουν οι πολεμικές συγκρούσεις του Δεκέμβρη του ’44 όταν ανάμεσα στο ΕΑΜ και στον Γ. Παπανδρέου προκλήθηκε διάσταση απόψεων στο στρατιωτικό ζήτημα. Ο Γ. Παπανδρέου και οι Άγγλοι επιδίωκαν την διάλυση του ΕΛΑΣ και τον έλεγχο του στρατού που θα δημιουργούνταν στην μεταπολεμική Ελλάδα ενώ το ΚΚΕ και το ΕΑΜ, σ’ αυτή την προσπάθεια, έβλεπαν τον αφοπλισμό του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης και του λαού, την ανακοπή των εξελίξεων που δημιούργησε η Εθνική αντίσταση η οποία κατέστησε το ΕΑΜικό Κίνημα και το ΚΚΕ σε κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις του τόπου. Δεν είχαν άδικο. Το ΚΚΕ, λοιπόν, συγκρούστηκε το Δεκέμβρη με τους Άγγλους και την ελληνική αντίδραση για να υπερασπίσει το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης, τις κατακτήσεις του, τα δεδομένα που είχαν δημιουργηθεί στη συνείδηση του ελληνικού λαού και για να αποτραπεί μια μεταπολεμική πραγματικότητα κομμένη και ραμμένη στα μέτρα των εγγλέζων και της ελληνικής αστικής τάξης η οποία επιχειρούσε να παλινορθώσει την εξουσία της. Αυτό καμία σχέση δεν έχει με την στρατηγική που περιγράφει για το ΚΚΕ ο Δ. Κουτσούμπας. Αλλά τότε γιατί έγινε η Βάρκιζα;
Στο ΚΚΕ και στην Αριστερά το ζήτημα αυτό έχει συζητηθεί για δεκαετίες ολόκληρες και ο Δ. Κουτσούμπας- καθώς και η ηγεσία του Κόμματος- δεν επιτρέπεται να αγνοούν τα πορίσματα αυτής της συζήτησης. Άρα με όσα γράφονται από τον Κουτσούμπα παραχαράσσουν την ιστορία. Η Βάρκιζα υπογράφηκε γιατί η ηγεσία του ΚΚΕ και του ΕΑΜ εκτίμησαν εντελώς λανθασμένα το συσχετισμό δυνάμεων μετά την υποχώρηση του ΕΛΑΣ από την Αθήνα, μια υποχώρηση που ήταν αποτέλεσμα του λανθασμένου τρόπου με τον οποίο δόθηκε εκείνη η μάχη.
Μετά την υποχώρηση προέκυπτε ένα ζωτικό ερώτημα: Μπορούσε ο ΕΛΑΣ να συνεχίσει τη μάχη έξω από την Αθήνα; Αν ναι για πόσο και με ποιο στόχο; Αν όχι, τι έπρεπε να γίνει; Στις συνθήκες που τότε επικρατούσαν (δεν είχε λήξει ακόμη ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η ΕΣΣΔ αδυνατούσε να βοηθήσει σε στρατιωτικό και διπλωματικό επίπεδο, οι Λαϊκές Δημοκρατίες που πρόβαλαν σε μια σειρά χώρες της Ανατολικής Ευρώπης ήταν ακόμη αδύνατες, ασταθείς κ.λπ.) η ηγεσία του κινήματος εκτίμησε ότι δεν έπρεπε να συνεχιστεί η σύγκρουση έξω από την Αθήνα. Κι ας είχε τις εντελώς αντίθετες διαβεβαιώσεις από τη στρατιωτική ηγεσία του ΕΛΑΣ, ότι ο Λαϊκός Στρατός μπορούσε να κάνει πόλεμο για πολύ καιρό ακόμη, χωρίς να χρειάζεται ξένη βοήθεια. Ένας συνδυασμός εκτιμήσεων της διεθνούς και της εσωτερικής κατάστασης οδήγησε στην επιλογή του συμβιβασμού, στην παράδοση δηλαδή των όπλων για να διατηρηθεί αλώβητο το μαζικό λαϊκό κίνημα, η άοπλη μεγάλη πλειοψηφία που ακολουθούσε το ΕΑΜ και το ΚΚΕ. Ήταν μια λανθασμένη επιλογή, ένα ολέθριο λάθος που προέκυψε από λάθος εκτίμηση της πραγματικότητας και όχι από την στρατηγική που περιγράφει ο Δ. Κουτσούμπας. Τέτοια λάθη, δηλαδή λάθος εκτίμηση του συσχετισμού, λάθος εκτίμηση των διαθέσεων των μαζών και συνεπώς λανθασμένες πολιτικές επιλογές έχουν εμφανιστεί πολλές φορές στην ιστορία των επαναστατικών κινημάτων και όχι μόνο αυτών της εποχής του καπιταλισμού. Μήπως δεν είναι γνωστό ότι το κόμμα των μπολσεβίκων- πριν ο Λένιν επιστρέψει στη Ρωσία- είχε εκτιμήσει λανθασμένα την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί με την επανάσταση του Φλεβάρη του 1917; Μήπως δεν είναι γνωστό ότι διόρθωσε αυτό το λάθος με τις «Θέσεις του Απρίλη» του Λένιν; Και μήπως δεν είναι γνωστό ότι χωρίς τον Λένιν, ποτέ, μάλλον, δεν θα φτάναμε στην Επανάσταση του Οκτώβρη; Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τη στρατηγική του μπολσεβίκου κόμματος που ίσχυε τότε, δηλαδή με το πρόγραμμα του 1903;
Η στρατηγική ενός Κομμουνιστικού Κόμματος μπορεί να προδιαγράφει μόνο τις γενικές του κατευθύνσεις, τους τελικούς του στόχους. Ποτέ όμως δεν μπορεί να διευκρινίζει και να αποσαφηνίζει, εκ των προτέρων και ολοκληρωμένα, τις πολιτικές μέσα από τις οποίες θα προσεγγίζονται αυτοί οι στόχοι στην εκάστοτε πολιτική και κοινωνική συγκυρία. Όποιος φαντάζεται ότι μπορεί να υπάρξει ένα τέτοιο πρόγραμμα, μια τέτοια στρατηγική, αυτός είναι οπαδός των συνταγών για την κουζίνα του μέλλοντος. Δηλαδή ένας κομπογιαννίτης και τσαρλατάνος που φοράει την προβιά της επανάστασης. Δυστυχώς, η σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ κάπως έτσι αντιλαμβάνεται τα προγράμματα και τις στρατηγικές. Σαν έναν τυφλοσούρτη που έχει απαντήσεις για όλες τις καταστάσεις. Αν τα γράφει σωστά, ανοίγεις, διαβάζεις και κάνεις αυτό που πρέπει. Αν τα γράφει λάθος, σε παίρνει ο διάολος. Το δυστύχημα είναι διπλό γιατί συνοδεύεται από διαστρέβλωση της ιστορικής πραγματικότητας. Το ΚΚΕ ποτέ δεν είχε τη στρατηγική που περιγράφει ο Δ. Κουτσούμπας. Σ’ αυτό το ζήτημα θα αναφερθούμε σε επόμενο σημείωμά μας. 

Αλέξης Θεοδώρου