Σάββατο 3 Μαρτίου 2012

Η προσέγγιση στην επαναστατική διαδικασία: ζήτημα τεράστιας σημασίας για το επαναστατικό κίνημα

Μέρος Ι

Από μόνο του το ζήτημα της μελέτης των δρόμων προσέγγισης στην επαναστατική διαδικασία για κάθε δύναμη που αναφέρεται στη σοσιαλιστική επανάσταση είναι ένα κορυφαίο ζήτημα. Εννοούμε τη μελέτη του συνόλου των συνθηκών που επικρατούν σε μια χώρα, τη θέση της στο διεθνή καταμερισμό εργασίας και την ταξική της διάρθρωση, την ακριβή εκτίμηση του συσχετισμού δύναμης σε κάθε στιγμή, τη συμπεριφορά των τάξεων και στρωμάτων της κοινωνίας και τις σχέσεις που διαμορφώνονται μεταξύ τους, την πείρα και τις παραδόσεις του κινήματος και του επαναστατικού κόμματος, καθώς και τις παραδόσεις του λαού και με βάση αυτά την χάραξη της γραμμής σε κάθε φάση.

Ακόμη μεγαλύτερη σημασία αποκτά το ζήτημα αυτό στην εποχή των μεγάλων καπιταλιστικών κρίσεων, όταν η σταθερότητα του συστήματος μειώνεται εντυπωσιακά και από τα πράγματα δημιουργούνται μεγαλύτερες προϋποθέσεις και πιθανότητες διεκδίκησης της εξουσίας από το εργατικό και επαναστατικό κίνημα. Στη σημερινή τεράστια κρίση του καπιταλισμού, με την παγκόσμια σχεδόν διάσταση και το τεράστιο βάθος της ιδιαίτερα στην Ε.Ε. και με δραματικό τρόπο στο ευρωπαϊκό νότο και περισσότερο στην Ελλάδα η επικαιρότητα των αναζητήσεων αυτών είναι αυταπόδεικτη. Η επιτάχυνση των επεξεργασιών αυτών δεν παίρνει καμία αναβολή. Η αστική εξουσία και ολόκληρο το οικοδόμημα της, οικονομικό και πολιτικό κλυδωνίζεται, προοπτική ανακοπής της κρίσης και αποτελεσματικού ελέγχου της από την κυρίαρχη τάξη δεν διαφαίνεται. Ίσα -ίσα που η κρίση βαθαίνει όλο και πιο πολύ, αποσταθεροποιεί τις συμμαχίες της και την εξουσία του μονοπωλιακού κεφαλαίου.


Η πείρα του κομμουνιστικού και επαναστατικού κινήματος
Βάση για την επεξεργασία της τακτικής του κομμουνιστικού κόμματος και όσων δυνάμεων επιδιώκουν το σοσιαλισμό είναι η ιστορική πείρα του κομμουνιστικού και επαναστατικού κινήματος. Η πείρα αυτή αποτελεί τεράστια παρακαταθήκη. Εννοούμε ολόκληρη την ιστορική πείρα. Φυσικά όλα τα έργα και όλες οι επεξεργασίες δεν έχουν την ίδια βαρύτητα. Τα έργα και η δράση των κλασσικών, οι επεξεργασίες και η πείρα της Κομμουνιστικής Διεθνούς έχουν μια προτεραιότητα, ξεχωρίζουν. Οι κομμουνιστές δεν απαρνούνται τις ιδέες τους, δεν επιτρέπουν την παραχάραξη της ιστορίας και της θεωρίας τους. Απορρίπτουν την παραποίηση, την αναθεώρηση και τον εκλεκτικισμό στη χρήση και την αξιοποίηση της. Η πρακτική αυτή στο επαναστατικό κίνημα, όσες φορές επιχειρήθηκε, οδήγησε σε ολέθρια αποτελέσματα. Ως εκ τούτου, είμαστε ριζικά αντίθετοι στη λογική της άρνησης και της απόρριψης θέσεων και αντιλήψεων που σημάδεψαν τη διαδρομή του κομμουνιστικού κινήματος τον 20ο αιώνα. Στο Β’ τόμο του δοκιμίου ιστορίας του Κ.Κ.Ε. που εξέδωσε πρόσφατα η Κεντρική Επιτροπή του αναφέρεται: «Αποδείχθηκε στην πράξη ότι ήταν λάθος η υιοθέτηση από το Κ.Κ.Ε. και το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα ενδιάμεσου στόχου εξουσίας που χαρακτηριζόταν και ως αστική εξουσία επαναστατικού χαρακτήρα, ή λαϊκή δημοκρατική κυβέρνηση….. Η αναγνώριση του παραπάνω λάθους και η ανάλογη διόρθωση της στρατηγικής θα δώσει ώθηση στην ανάπτυξη της ταξικής πάλης σε κάθε χώρα, αλλά και στην ιδεολογική και πολιτική ενότητα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος». Δεν μπαίνουμε σε αυτό το σημείο στην ουσία της θέσης που θέτει το δοκίμιο ιστορίας και φυσικά το προφανές λάθος της θέσης αυτής, αλλά στην ίδια την πράξη της απόρριψης και την αυτοκριτική που θέλει να επιβάλει στο ΚΚΕ απέναντι σε ρεύματα που αποσπάστηκαν και συγκρούστηκαν με το κομμουνιστικό κίνημα τον 20ο αιώνα για να επιτευχθεί σήμερα η ενότητα του κομμουνιστικού κινήματος, όπως αναφέρει το δοκίμιο. Καθένας αντιλαμβάνεται τι είδους ενότητα εννοούν και τι είδους κομμουνιστικό κίνημα επιδιώκουν. Αυτό είναι ένα μικρό δείγμα σχετικά με ότι θα επακολουθήσει αν η αναθεώρηση της θεωρίας και της ιστορίας του κομμουνιστικού κινήματος επιβληθούν.
Η πείρα φυσικά του κομμουνιστικού κινήματος δεν θα ληφθεί σήμερα αυτούσια. Έχουν αλλάξει σε μεγάλο βαθμό οι ιστορικές συνθήκες. Ύστερα όλες οι επεξεργασίες δεν έχουν το ίδιο βάρος και ούτε δικαιώθηκαν στον ίδιο βαθμό. Δεν μπορεί να λειτουργεί το κομμουνιστικό κίνημα με δογματισμούς, αλλά μελετώντας τις σύγχρονες συνθήκες και αξιοποιώντας την πείρα με τρόπο κριτικό.
Η πείρα από την επεξεργασία της τακτικής του κομμουνιστικού κινήματος είναι τεράστια. Καθώς το κομμουνιστικό κίνημα έδρασε από το τέλος του 19ο αιώνα ως τις μέρες μας σε παγκόσμιο επίπεδο και σε πολύ διαφορετικές συνθήκες κάθε φορά. Ως εκ τούτου και η ιστορική πείρα που εξάγεται έχει πολύ μεγάλο εύρος. Από τις συνθήκες των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα ως τον Α‘ παγκόσμιο πόλεμο, τη χρεοκοπία της Δεύτερης Διεθνούς, την ανάπτυξη του μπολσεβικισμού, τη νικηφόρα Οκτωβριανή επανάσταση με τη μεγαλοφυή τακτική που εφάρμοσε το κόμμα των μπολσεβίκων. Τα έργα του Λένιν αυτής της περιόδου που δίνουν το σύνολο των συνθηκών, του συσχετισμού δυνάμεων και της τακτικής που εφάρμοσε το επαναστατικό κίνημα στη Ρωσία είναι όντως αξεπέραστα. Αργότερα η πείρα της Κομμουνιστικής Διεθνούς σε ολόκληρο το μεσοπόλεμο με κορυφαίες στιγμές την πάλη για το ενιαίο μέτωπο της εργατικής τάξης, τον αγώνα εναντίον του φασισμού και του πολέμου και την έκφρασή του, το αντιφασιστικό μέτωπο, το Β’ παγκόσμιο πόλεμο με το μεγαλείο και τις αδυναμίες που χαρακτήρισαν τη δράση των κομμουνιστικών κομμάτων. Στη διάρκεια της μεταπολεμικής δράσης στις συνθήκες της τριαντάχρονης άνθησης του καπιταλισμού στην διάρκεια της οποίας διαμορφώθηκαν εντελώς διαφορετικές συνθήκες στη δράση των κομμουνιστικών κομμάτων, όπως η μακρόχρονη νομιμότητα για τα περισσότερα κομμουνιστικά κόμματα, οι «ειρηνικές» συνθήκες πάλης απέναντι σε ένα πανίσχυρο καπιταλιστικό σύστημα. Οι επεξεργασίες των κομμουνιστικών κομμάτων αυτή την περίοδο έχουν κατασυκοφαντηθεί από «φίλους» και εχθρούς. Τις συνθήκες αυτής της περιόδου τις καθόρισε αφενός μεν η φάση ανάπτυξης του καπιταλιστικού συστήματος, ο συσχετισμός δυνάμεων στην Ευρώπη και παγκόσμια και αφετέρου οι γενικές συνθήκες που επικράτησαν. Ήταν μια περίοδος ιδιαίτερη, όσον αφορά τη σταθερότητα του συστήματος, τη μακροχρόνια ανάπτυξη του, την έλλειψη μεγάλης κρίσης κατά τη διάρκεια του και φυσικά την απουσία, τουλάχιστον για τον ανεπτυγμένο καπιταλισμό του πολέμου και γενικότερα των ενόπλων αγώνων. Κυριαρχεί η δράση στο μαζικό κίνημα, η ένταση των ταξικών αγώνων και η δράση στο κοινοβούλιο και τους αστικούς θεσμούς. Επέδρασαν ιδιαιτέρως σε ορισμένα κόμματα θέσεις και αντιλήψεις που είχαν αναπτυχθεί και οι οποίες δεν ήταν απόλυτα ταξικά θεμελιωμένες και επέτρεπαν διολισθήσεις. Οι επεξεργασίες αυτής της περιόδου είναι σημαντικές και αξιοποιήσιμες, παρότι δεν ελήφθη πάντα υπόψη ο κίνδυνος διολίσθησης σ' ένα μεταρρυθμισμό που δεν ξεπερνούσε τα όρια του καπιταλισμού. Στις συνθήκες αυτές της μακρόχρονης νομιμότητας ορισμένα κομμουνιστικά κόμματα – το Ιταλικό ΚΚ, Ισπανικό ΚΚ, ΚΚ Μ. Βρετανίας κ.λ.π. διαβρώθηκαν σε σημαντικό βαθμό και έχασαν τον επαναστατικό τους χαρακτήρα.
Ορισμένες χαρακτηριστικές συνθήκες δράσης σε ολόκληρη αυτή την συγκεκριμένη περίοδο μπορούν να αναφερθούν:
• Δράση σε συνθήκες παρατεταμένης και μεγάλης καπιταλιστικής ανάπτυξης, απουσία βαθιάς καπιταλιστικής κρίσης και πολύ περισσότερο κρίσης με επαναστατικά χαρακτηριστικά, συνθήκες νομιμότητας, «ειρηνικές» και «κοινοβουλευτικές».
• Δράση σε συνθήκες παρατεταμένης επαναστατικής κατάστασης, όπου ο υποκειμενικός παράγοντας είναι ανώριμος – η προετοιμασία του επαναστατικού κόμματος, ο προσανατολισμός και η ταξική ενότητα της εργατικής τάξης, οι συμμαχίες της με τα μικροαστικά στρώματα- δεν επιτρέπουν να οδηγηθούν οι εξελίξεις στη τελική σύγκρουση.
• Δράση σε συνθήκες που οι δυνάμεις της ανατροπής κατέχουν την κυβέρνηση και πρέπει να την αξιοποιήσουν για την προετοιμασία του υποκειμενικού παράγοντα, την αλλαγή του συσχετισμού δύναμης υπέρ της εργατικής τάξης και των συμμάχων της και σε βάρος του κεφαλαίου, ώστε να οδηγήσει στην νικηφόρα τελική σύγκρουση.
• Δράσης σε συνθήκες κρίσης, η οποία καθυστερεί να γενικευθεί, να οδηγήσει στην τελική σύγκρουση.
Σε καθεμιά από αυτές τις περιπτώσεις που αναφέρθηκαν ενδεικτικά, οι συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές, τα συγκεκριμένα καθήκοντα των επαναστατικών κομμάτων πολύ διαφορετικά, διέπονται όμως από τις ίδιες ενιαίες αρχές μια και πρέπει να οδηγήσουν στο ίδιο αποτέλεσμα και ως εκ τούτου οι μορφές και οι δρόμοι προς την επανάσταση ποικίλλουν σημαντικά.
Μορφές μετάβασης προς την επαναστατική εργατική εξουσία. H τακτική των μπολσεβίκων
Καθημερινά σε πολλά αριστερά έντυπα κάθε κατεύθυνσης αναπτύσσεται εκτεταμένη αρθρογραφία και διάλογος. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν φαίνεται ένας βαθύτερος προβληματισμός, ιδέες και ουσιαστικά συμπέρασμα. Αντίθετα παρατηρούνται πολλά στερεότυπα και εμμονή σε εξόφθαλμα λαθεμένες αντιλήψεις. Σε αρκετές περιπτώσεις συναντάμε απόρριψη του Λένιν και της ιστορικής πείρας της Κομμουνιστικής Διεθνούς, αναφέρονται σχήματα και θέσεις που η ζωή δεν έχει δικαιώσει. Ορισμένα κόμματα και οργανώσεις με κρίσιμη σημασία κυρίως λόγω του μεγέθους και της ιστορίας τους δεν φαίνεται τα ζητήματα αυτά να τα απασχολούν, τουλάχιστον δημόσια, αντίθετα διαφαίνεται βαθειά υποτίμηση τους.
Η ιστορική πείρα δείχνει ότι η νίκη της εργατικής τάξης και η επαναστατική εργατική εξουσία μπορεί να είναι είτε το άμεσο αποτέλεσμα της σοσιαλιστικής επανάστασης με κορυφαίο παράδειγμα την Οχτωβριανή σοσιαλιστική επανάσταση στη Ρωσία, είτε ως αποτέλεσμα μιας μεταβατικής πορείας και μιας ορισμένης εξέλιξης των γεγονότων με διάφορες μορφές και διάφορες φάσεις. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει μια ομαλή εξέλιξη μέσω μεταρρυθμίσεων και αλλαγών χωρίς επαναστατική ρήξη και άλμα. Ιστορικά παραδείγματα για την περίπτωση αυτή μπορεί να αναφερθούν πολλά, η Ουγγαρία, η Τσεχοσλοβακία, ακόμη η Κούβα κ.λπ. Το θέμα της μετεξέλιξης της επανάστασης ως την οριστική επικράτηση της δικτατορίας του προλεταριάτου ετέθη καταρχήν από τον Μαρξ και τον Ένγκελς, το μελέτησε πιο αναλυτικά και το έθεσε στην πρακτική δράση της εργατικής τάξης ο Λένιν με τη μορφή της δημοκρατικής δικτατορίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς, την οποία θεωρούσε όχι ως απαραίτητο δρόμο, αλλά ως πιθανή μορφή μετάβασης στη σοσιαλιστική επανάσταση.
Τις θέσεις αυτές, τις οποίες έχει επαληθεύσει η ιστορική εξέλιξη τις απορρίπτει σήμερα η ηγεσία του Κ.Κ.Ε., καθώς και άλλες δυνάμεις της αριστεράς σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Στο δοκίμιο ιστορίας του Κ.Κ.Ε Β΄ τόμος αναφέρεται «Ανάμεσα στον καπιταλισμό και στο σοσιαλισμό δεν μεσολαβεί κάποιο ενδιάμεσο κοινωνικοοικονομικό σύστημα, επομένως δεν μπορεί να υπάρχει και κάποιος ενδιάμεσος τύπος εξουσίας. Ο χαρακτήρας της εξουσίας θα είναι ή αστικός ή εργατικός. Η άποψη-θέση για τη δυνατότητα και την αναγκαιότητα εγκαθίδρυσης ενδιάμεσης εξουσίας δεν επιβεβαιώθηκε σε καμιά χώρα….. Είναι ζήτημα προς ιστορική μελέτη σε ποιες συνθήκες και γιατί δεν κυριάρχησε σε όλη τη διάρκεια της Κομμουνιστικής Διεθνούς η θετική πείρα της Οχτωβριανής σοσιαλιστικής επανάστασης στη Ρωσία, αλλά αντίθετα γενικεύθηκε προγενέστερη στρατηγική επεξεργασία του κόμματος του μπολσεβίκων και του Λένιν που αφορούσε την περίοδο 1905 έως το Φλεβάρη 1917…. Σε αυτές τις συνθήκες ο Λένιν είχε προσδιορίσει ένα ενδιάμεσο στόχο ανάμεσα στη φεουδαρχική και την εργατική εξουσία με τη μορφή της Επαναστατικής Δημοκρατικής Δικτατορίας του Προλεταριάτου και της Αγροτιάς, ή μιας Προσωρινής Επαναστατικής Κυβέρνησης κυρίως των αγροτών στην οποία δεν απέκλειε, υπό όρους, τη συμμετοχή εκπροσώπων του κόμματος του μπολσεβίκων….» (1).
Φυσικά δεν μεσολαβεί άλλος κοινωνικοοικονομικός σχηματισμός και άλλη εξουσία η οποία χαρακτηρίζει αυτόν το σχηματισμό μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού. Η συζήτηση εδώ γίνεται για μεταβατική εξουσία από τον ένα σχηματισμό στον άλλο. Η συζήτηση γίνεται για το στάδιο και τις διαδικασίες της μετάβασης, ως την οριστική κατάληξη του ζητήματος της εξουσίας, αν η εργατική τάξη δηλαδή θα κατακτήσει την εξουσία ή θα ηττηθεί. Το επιχείρημα του δοκιμίου όπως διαμορφώνεται είναι παραπλανητικό. Ας δούμε τι λένε οι κλασικοί πάνω στο ζήτημα αυτό καθώς και η ιστορική πείρα. Στη Ρωσία από τις απαρχές του μπολσεβικισμού καθορίσθηκε ως μεταβατικός στρατηγικός στόχος η Δημοκρατική Δικτατορία του Προλεταριάτου της Αγροτιάς και όχι κατευθείαν η εργατική εξουσία, λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν και των ιδιαιτεροτήτων που την χαρακτήριζαν - αντιδραστικό τσαρικό σύστημα, ως ένα βαθμό φεουδαρχικές δομές και τεράστιες μάζες αγροτών μικροκληρούχων ή χωρίς κλήρο με κεντρικό αίτημα την απόκτηση γης και την επιβολή ειρήνης, αναπτυγμένος μονοπωλιακός καπιταλισμός στα μεγάλα κέντρα και σχετικά μαζική εργατική τάξη συγκεντρωμένη σε μεγάλες επιχειρήσεις, ισχυρό και εξοπλισμένο κομμουνιστικό κόμμα. Αυτή την πολιτική επεξεργάστηκε ο Λένιν σε αντιπαράθεση με τον Τρότσκυ και τους μενσεβίκους και με αυτή τη γραμμή πήγε στο Φλεβάρη του 1917 στην αστική επανάσταση και νίκησε. Όσα γράφονται εκ των υστέρων ότι τη γραμμή αυτή ο Λένιν την απέσυρε, διόρθωσε το λάθος του, γι' αυτό και τράβηξε προς τη δικτατορία του προλεταριάτου είναι παντελώς ψέμα. Ποτέ δεν την απέσυρε. Την ορθότητα της γραμμής της ενδιάμεσης μεταβατική εξουσίας προς την δικτατορία του προλεταριάτου την υπερασπίζεται ως τις τελευταίες μέρες της ζωής του. Θα παραθέσουμε σ' αυτό το σημείο έναν σύντομο απόσπασμα από κείμενο που έγραψε το 1919, δύο χρόνια μετά την υποτιθέμενη διόρθωση του λάθους του. Γράφοντας για τους λόγους που η επανάσταση άρχισε πρώτα στη Ρωσία και όχι σε κάποια άλλη ανεπτυγμένη καπιταλιστική χώρα και νίκησε σημείωνε: «Δεύτερο, γιατί η καθυστέρηση της Ρωσίας συνένωνε κατά πρωτότυπο τρόπο την προλεταριακή επανάσταση ενάντια στην αστική τάξη, με την αγροτική επανάσταση ενάντια στους τσιφλικάδες. Από αυτό αρχίσαμε τον Οκτώβρη του 1917 και δεν θα νικούσαμε τότε τόσο εύκολα, αν δεν αρχίζαμε από αυτό. Ο Μαρξ ακόμη το 1856 τόνιζε, μιλώντας για την Πρωσία ότι είναι δυνατόν να έχουμε ένα ιδιόμορφο συνδυασμό της προλεταριακής επανάστασης με τον πόλεμο των χωρικών. Οι μπολσεβίκοι από τις αρχές του 1905 υπεράσπιζαν την ιδέα της επαναστατικής δημοκρατικής δικτατορίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς» (2) .
Θα παραθέσουμε συμπληρωματικά ένα ακόμη απόσπασμα του Λένιν, ανάμεσα στις πάρα πολλές αναφορές του για το θέμα αυτό. Στο άρθρο του «Για τις δύο γραμμές της επανάστασης» γράφει: «Η πρωτότυπη θεωρία του Τρότσκι δανείζεται από τους μπολσεβίκους την έκκληση για αποφασιστικό επαναστατικό αγώνα του προλεταριάτου και για την κατάκτηση από μέρους του της πολιτικής εξουσίας, και από τους μενσεβίκους την άρνηση του ρόλου της αγροτιάς. Η αγροτιά, λέει, χωρίστηκε σε στρώματα, διαφοροποιήθηκε. Η δυνατότητά της να παίξει επαναστατικό ρόλο συνεχώς ελαττώνεται. Στη Ρωσία δεν είναι εφικτή μια «εθνική» επανάσταση, «Ζούμε στην εποχή του ιμπεριαλισμού» και «ο ιμπεριαλισμός δεν αντιπαραθέτει το αστικό έθνος στο παλιό καθεστώς, αλλά το προλεταριάτο στο αστικό έθνος». Να ένα διασκεδαστικό παράδειγμα παιχνιδιού με τη λέξη ιμπεριαλισμός! Αν στη Ρωσία το προλεταριάτο στέκει ήδη αντιμέτωπο στο «αστικό έθνος», τότε αυτό σημαίνει πως η Ρωσία βρίσκεται άμεσα στο κατώφλι της σοσιαλιστικής επανάστασης!! Τότε δεν είναι σωστό το σύνθημα της «δήμευσης της γης των τσιφλικάδων», τότε δεν πρέπει να μιλάμε για «επαναστατική εργατική» κυβέρνηση, αλλά για «εργατική σοσιαλιστική» κυβέρνηση!! Ως που φτάνει η σύγχυση του Τρότσκι φαίνεται από τη φράση του ότι με την αποφασιστικότητα του το προλεταριάτο θα τραβήξει και τις «μη προλεταριακές! λαϊκές μάζες»!! Ο Τρότσκι δεν σκέφθηκε ότι αν το προλεταριάτο τραβήξει μαζί του τις μη προλεταριακές μάζες του χωριού για τη δήμευση της γης των τσιφλικάδων και ανατρέψει τη μοναρχία, αυτό θα είναι ακριβώς η ολοκλήρωση της «εθνικής αστικής επανάστασης» στη Ρωσία, αυτό θα είναι ακριβώς η επαναστατική δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς!».Και στη συνέχεια αναφέρει: «Το προλεταριάτο παλεύει και θα παλεύει με αυταπάρνηση για την κατάκτηση της εξουσίας, για τη δημοκρατία, για τη δήμευση της γης, δηλαδή για το τράβηγμα της αγροτιάς, για τη χρησιμοποίηση ως το τέλος των επαναστατικών της δυνάμεων, για τη συμμετοχή των «μη προλεταριακών λαϊκών μαζών στην απελευθέρωση της αστικής Ρωσίας από το στρατιωτικό φεουδαρχικό «ιμπεριαλισμό» (= τσαρισμό). Και την απελευθέρωση αυτή της αστικής Ρωσίας από τον τσαρισμό, από την εξουσία των τσιφλικάδων και την κυριαρχία τους πάνω στη γη, το προλεταριάτο θα τη χρησιμοποιήσει αμέσως όχι για να βοηθήσει τους εύπορους αγρότες στην πάλη τους ενάντια στους εργάτες γης, αλλά για να πραγματοποιήσει τη σοσιαλιστική επανάσταση σε συμμαχία με τους προλετάριους της Ευρώπης» (3).
Ενδεικτικά όσον αφορά την επιμονή του Λένιν στην ορθότητα της θέσης που είχε διατυπώσει για το χαρακτήρα της επανάστασης στη Ρωσία ως αστικοδημοκρατικής που θα μετεξελιχθεί σε σοσιαλιστική σε σύντομο χρονικό διάστημα, είναι τα άρθρα του τον Απρίλη του 1917 και ιδιαίτερα «οι θέσεις του Απρίλη». Εκεί σημειώνει ότι:
«η επανάσταση πέρασε από το πρώτο στάδιο της που έδωσε την εξουσία στην αστική τάξη εξαιτίας της ανεπαρκούς συνειδητότητας και οργάνωσης του προλεταριάτου στο δεύτερο που πρέπει να δώσει την εξουσία στα χέρια του προλεταριάτου και της φτωχής αγροτιάς. Το πρώτο στάδιο πραγματοποιήθηκε με μια ορισμένη μορφή και έως ένα βαθμό με τη μορφή των σοβιέτ, αλλά ο συσχετισμός δεν επέτρεψε την επικράτηση διότι οι μικροαστοί που είχαν την πλειοψηφία σε αυτά συμβιβάστηκαν με την αστική τάξη. Όχι εφαρμογή του σοσιαλισμού ως άμεσο καθήκον, αναφέρει, αλλά πέρασμα αμέσως στον έλεγχο της κοινωνικής παραγωγής και διανομής των προϊόντων από τα σοβιέτ » (4).
«Ο τελικός σκοπός του κινήματος καθορίζεται από την πορεία ανάπτυξης της αστικής κοινωνίας» (5), έγραφε ο Λένιν. Άρα το ίδιο το πλέγμα των αντιθέσεων που κινεί την κοινωνία αυτή και ιδιαίτερα οι αντιθέσεις που οξύνονται σε μεγάλο βαθμό και που η λύση τους συσπειρώνει και κινεί ευρύτερες μάζες, διαμορφώνουν τις εξελίξεις και το χαρακτήρα της επανάστασης.
Αναλύοντας ο Λένιν την κατάσταση στην τσαρική Ρωσία στις αρχές του 20ου αιώνα και πατώντας σταθερά στις επεξεργασίες του Μαρξ, οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι η αντίθεση που κινούσε τις εξελίξεις και συσπείρωνε ευρύτερα το λαό και είχε οξυνθεί στο έπακρο ήταν αυτή μεταξύ του τσαρισμού και της φεουδαρχίας από τη μια μεριά και από την άλλη του συνόλου του λαού, της εργατικής τάξης, του συνόλου της αγροτιάς εκτός από τους τσιφλικάδες, των μικροαστικών στρωμάτων των πόλεων. Η αστική τάξη από τη μια επεδίωκε το αδυνάτισμα του τσαρισμού και της φεουδαρχίας και την πλήρη επικράτηση της, αλλά ταυτόχρονα έτρεμε το προλεταριάτο και τις διεκδικήσεις του γι' αυτό δεν μπορούσε να είναι έστω και ασυνεπής σύμμαχος του.
Το 1905 και οι πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, δεν ήταν 1848, όταν ακόμη η εργατική τάξη δεν είχε καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις. Η αστική τάξη δεν είχε πλέον προοδευτικό ρόλο, όπως στην περίοδο της ανόδου της και της σύγκρουσης με τη φεουδαρχία. Στην εποχή του ιμπεριαλισμού όπου η εργατική τάξη είναι πλέον ισχυρή δύναμη, υπάρχει ισχυρό εργατικό κίνημα και ισχυρό κομμουνιστικό κόμμα σε πολλές χώρες, υπάρχουν οι προϋποθέσεις η αστικοδημοκρατική επανάσταση, να μην γίνει κάτω από την ηγεσία της φιλελεύθερης αστικής τάξης, αλλά να εδραιωθεί γερά στη συμμαχία των καταπιεζόμενων τάξεων, της εργατικής τάξης, της αγροτιάς και γενικότερα των μικροαστικών στρωμάτων με την ηγεμονία του προλεταριάτου που δεν θα υποταγεί, αλλά θα παρακάμψει την αστική τάξη και την προσπάθεια της να επικρατήσει και να ηγεμονεύσει. Ως εκ τούτου η εργατική τάξη πρέπει να αγωνιστεί ώστε η αστική τάξη να μην έχει κρίσιμο, καθοδηγητικό ρόλο στην αστικοδημοκρατική επανάσταση, πολύ περισσότερο δεν μπορεί η ίδια να της αναθέσει ένα τέτοιο ρόλο.
Οι δυνατότητες που είχαν μπροστά τους οι μπολσεβίκοι και κάθε κομμουνιστικό κόμμα σε αντίστοιχη περίπτωση ήταν είτε να επιμείνουν στην προπαγάνδιση της προλεταριακής - σοσιαλιστικής επανάστασης ενώ ωρίμαζε η αστικοδημοκρατική, όπως ζητούσαν οι μενσεβίκοι, οπότε όπως έγραφε ο Λένιν «η σοσιαλδημοκρατία το μόνο που θα έκανε θα ήταν να ρεζιλευτεί και να απομονωθεί» (6)  ή να αφήσουν την πρωτοβουλία στην αστική τάξη με το επιχείρημα ότι ήταν αστική η επανάσταση, οπότε θα έμενε έξω από τις εξελίξεις και την κίνηση της ιστορίας περιμένοντας τη σειρά της όταν πλέον θα έχει αναπτυχθεί ο καπιταλισμός και θα ερχόταν η ώρα της σοσιαλιστικής επανάστασης. Στη βάση αυτής της ανάλυσης οι μπολσεβίκοι χάραξαν τη στρατηγική τους. -Αστικοδημοκρατική επανάσταση - υπόθεση του προλεταριάτου και της αγροτιάς - παράκαμψη της αστικής τάξης- εγκαθίδρυση επαναστατικής δημοκρατικής δικτατορίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς - που υλοποιώντας ένα άμεσο δημοκρατικό πρόγραμμα (το μίνιμουμ πρόγραμμα των μπολσεβίκων), περνάει στην επόμενη φάση, στο σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Ο Λένιν σημειώνει: «οι συνειδητοί εκπρόσωποι του προλεταριάτου, τα μέλη του ΣΔΕΚΡ, οφείλουν - χωρίς να ξεχνάνε ούτε στιγμή το σοσιαλιστικό σκοπό τους, την ταξική και κομματική αυτοτέλειά τους - να παρουσιασθούν μπροστά σε όλο το λαό με τα πρωτοπόρα δημοκρατικά συνθήματα. Για μας, για το προλεταριάτο, η δημοκρατική επανάσταση είναι το πρώτο σκαλοπάτι προς την πλήρη απελευθέρωση της εργασίας από κάθε εκμετάλλευση, προς το μεγάλο σοσιαλιστικό σκοπό. Και γι' αυτό όσο μπορεί πιο γρήγορα πρέπει να περάσουμε το πρώτο αυτό σκαλοπάτι, όσο το δυνατόν πιο αποφασιστικά πρέπει να κανονίσουμε τους λογαριασμούς με τους εχθρούς της λαϊκής Ελευθερίας..» (7).
Αυτά για να φανεί καθαρά ότι ο Λένιν και αργότερα η Κομμουνιστική Διεθνής έβλεπαν την επαναστατική δημοκρατική εξουσία ως μεταβατική προς την εργατική επαναστατική εξουσία στις συνθήκες χωρών με χαμηλότερο ή μέσο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, καθώς και η παραποίηση που επιχειρείται με τη φιλολογία περί σταδίων, τα οποία υποτίθεται ότι διακόπτουν την επαναστατική διαδικασία τη χωρίζουν σε στάδια το οποία λίγο ως πολύ είναι ασύνδετα μεταξύ τους. Ούτε επίσης, όπως αναφέρει το δοκίμιο, την αντιμετωπίζουν ως κυβέρνηση των αγροτών που υπό προϋποθέσεις μπορούσε να συμμετάσχει σε αυτή και κάποιος μπολσεβίκος, αλλά επαναστατική εξουσία της εργατικής τάξης και των αγροτών με την ηγεμονία της εργατικής τάξης. Η εργατική τάξη θα έχει σ’ αυτή την εξουσία που θα επιβάλλονταν με επανάσταση ηγεμονικό, καθοδηγητικό ρόλο και φυσικά θα τον υλοποιούσε με την καθοδήγηση του κόμματος. Πολλές παραποιήσεις σε λίγες γραμμές.
Στην πορεία προς την Οχτωβριανή επανάσταση και λίγο πριν από αυτήν ο Λένιν επεξεργάζεται την τακτική των μπολσεβίκων για την κατάληψη της εξουσίας, στις συνθήκες πλέον της αστικής δημοκρατικής ιμπεριαλιστικής Ρωσίας με το έργο του «Η καταστροφή που μας απειλεί και πως θα την καταπολεμήσουμε». Χρονικά όταν γράφεται το έργο αυτό, μέσα του Σεπτεμβρίου 1917, η κατάσταση διαμορφώνεται ως εξής. Το κόμμα των μπολσεβίκων είχε κατακτήσει την πλειοψηφία της εργατικής τάξης, όπως έδειξαν οι ψηφοφορίες για τα σοβιέτ, σε βάρος των μενσεβίκων και των εσέρων και είχε συσπειρώσει την πλειοψηφία των αγροτικών μαζών. Ουσιαστικά είχε διαμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό η συμμαχία εργατικής τάξης και αγροτιάς υπό την ηγεσία της εργατικής τάξης, ενώ η επαναστατική κατάσταση συνεχιζόταν και βάθαινε. Στις συνθήκες αυτές, παραμονή της σοσιαλιστικής επανάστασης, ο Λένιν επιλέγει ως άξονα της δράσης των Επαναστατικών δυνάμεων όχι την ίδια την εξέγερση για να σωθεί ο λαός και η χώρα οριστικά, αλλά την ανάγκη δράσης για να αποφύγει η Ρωσία την πείνα και την καταστροφή. Πιστεύει ότι με αυτό το περιεχόμενο δράσης θα ολοκληρωθεί η αλλαγή των συσχετισμών υπέρ της εργατικής τάξης, καθώς και η συνολική προετοιμασία της εξέγερσης. Ο κύριος τρόπος που πρότεινε να αντιμετωπιστεί η κατάσταση αυτή ήταν να εφαρμοστεί ολοκληρωμένος κοινωνικός και εργατικός έλεγχος σε όλους τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνικής ζωής, έλεγχος, τον οποίο η αστική κυβέρνηση δεν εφαρμόζει για να μη θιγούν τα πρωτάκουστα κέρδη της ολιγαρχίας, παρότι όλα τα μέτρα ήταν απολύτως εφαρμόσιμα. Τα βασικά μέτρα που αναφέρει στο έργο είναι : 1) Η συνένωση των τραπεζών σε μια τράπεζα και κρατικός έλεγχος πάνω στις πράξεις της. 2) Η εθνικοποίηση των καπιταλιστικών συνδικάτων, δηλαδή των μεγάλων μονοπωλιακών ενώσεων τον καπιταλιστών. 3). Η κατάργηση του εμπορικού απορρήτου. 4) Ο αναγκαστικός συνδικαλισμός, δηλαδή η υποχρεωτική οργάνωση σε ενώσεις των επιχειρηματιών. 5) Αναγκαστική συνένωση του πληθυσμού σε καταναλωτικούς συνεταιρισμούς. Τα μέτρα αυτά, μέτρα αναγκαία για τον έλεγχο της ασυδοσίας του κεφαλαίου, χωρίς την παραμικρή αλλαγή των σχέσεων ιδιοκτησίας δεν ήταν μέτρα σοσιαλιστικά, αλλά μέτρα που θα συνέβαλαν στην εφαρμογή του εργατικού λαϊκού ελέγχου και μάλιστα μέτρα που θα έπαιρνε μια πραγματική επαναστατική δημοκρατική εξουσία, η δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου της αγροτιάς. «Μόνο η ένωση όλων των τραπεζών σε μια, χωρίς να σημαίνει αυτή καθαυτή την παραμικρή αλλαγή στις σχέσεις ιδιοκτησίας, χωρίς να αφαιρεθεί το επαναλαμβάνω ούτε ένα καπίκι από κανένα ιδιοκτήτη, δίνει τη δυνατότητα πραγματικού ελέγχου, φυσικά με τον όρο ότι εφαρμόζονται όλα τα μέτρα που αναφέραμε», έγραφε (8).
Πρότεινε την εφαρμογή του ελέγχου και τα ανάλογα μέτρα γι’ αυτό, παίρνοντας σοβαρά υπόψη το επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού γενικά και πιο συγκεκριμένα αυτό της Ρωσίας. «Όλοι μιλάνε για ιμπεριαλισμό, έγραφε. Ιμπεριαλισμός όμως δεν είναι τίποτα άλλο παρά μονοπωλιακός καπιταλισμός και στη Ρωσία ο καπιταλισμός έχει γίνει μονοπωλιακός και μετεξελίσσεται σε κρατικό μονοπωλιακό καπιταλισμό…. Ο πόλεμος επιταχύνει σε εξαιρετικό βαθμό την μετατροπή του μονοπωλιακού καπιταλισμού σε κρατικό μονοπωλιακό καπιταλισμό και έφερε έτσι την ανθρωπότητα πάρα πολύ κοντά στο σοσιαλισμό… Ο σοσιαλισμός δεν είναι τίποτε άλλο παρά το άμεσο βήμα προς τα μπρος, πέρα από το κρατικό καπιταλιστικό μονοπώλιο….» (9). Και στη συνέχεια, «Το κράτος είναι η οργάνωση της κυρίαρχης τάξης. Για δοκιμάστε όμως να βάλετε στη θέση του κράτους των γιούνκερ και των καπιταλιστών το επαναστατικό δημοκρατικό κράτος (είναι το κράτος που είχε στις επεξεργασίες του o Λένιν και το απέρριψε όπως αγωνίζεται να μας πείσει το Δοκίμιο), δηλαδή το κράτος που καταργεί επαναστατικά κάθε λογής προνόμια, που δεν φοβάται να πραγματοποιήσει επαναστατικά τον πλήρη δημοκρατισμό. Θα δείτε ότι σε ένα πραγματικά επαναστατικό δημοκρατικό κράτος ο κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός σημαίνει αναπότρεπτα και αναπόφευκτα ένα βήμα ή μάλλον βήματα προς το σοσιαλισμό»(10). Στη συνέχεια αναφέρει το εξής «ο σοσιαλισμός μας κοιτάζει τώρα από όλα τα παράθυρα του σύγχρονου καπιταλισμού, ο σοσιαλισμός διαφαίνεται άμεσα, πρακτικά από κάθε μεγάλο μέτρο που αποτελεί ένα βήμα προς τα μπρος στη βάση αυτού του νεότατου καπιταλισμού. Τι είναι η γενική υποχρεωτική εργασία;…. Η γενική υποχρεωτική εργασία που καθιερώνεται, ρυθμίζεται και κατευθύνεται από τα σοβιέτ των εργατών, των στρατιωτών και των αγροτικών βουλευτών, δεν είναι σοσιαλισμός, όμως δεν είναι και καπιταλισμός. Είναι ένα τεράστιο βήμα προς το σοσιαλισμό, ένα τέτοιο βήμα που με την προϋπόθεση ότι θα διατηρηθεί ατόφια η δημοκρατία, θα ήταν πια αδύνατη η πισωδρόμηση απ' αυτό το βήμα προς τον καπιταλισμό…»(11).
Φυσικά για να προχωρήσουν κατ’ αυτόν τον τρόπο οι εξελίξεις και «να διατηρηθεί ατόφια η δημοκρατία» απαιτούνται ορισμένες πολύ σημαντικές προϋποθέσεις. Αυτές σχετίζονται με την κατάκτηση της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης και τη στράτευση της στον αγώνα για την επαναστατική αλλαγή, τη μεγάλη κινητικότητα των λαϊκών μαζών που δρουν ως σύμμαχοι της εργατικής τάξης κάτω από την ηγεμονία της, ώστε να αντιμετωπίζεται με επιτυχία η προσπάθεια του μονοπωλιακού κεφαλαίου και των τμημάτων των μικροαστικών μαζών που έχει στην επιρροή του να μετατρέψει όλη την πορεία της μετάβασης σε ένα απλό συμβιβασμό με την αστική εξουσία. Επιπλέον προϋποθέτουν συνθήκες μεγάλης κρίσης και σημαντικού κλονισμού της αστικής κυριαρχίας, που θα τροφοδοτεί την πλατιά εργατική και λαϊκή δραστηριότητα και συνειδητοποίηση και φυσικά συνθήκες αναπτυγμένου καπιταλισμού.
Μια ακόμη λέξη πάνω σ’ αυτά. Αναφέρει το δοκίμιο ότι «είναι ζήτημα εκ των υστέρων, της ιστορικής έρευνας να διαπιστωθεί η πολυμορφία που μπορεί να δώσει η διαδικασία όταν ακόμη δεν έχει ανατραπεί η αστική εξουσία, αλλά έχει αρχίσει η αποδυνάμωση της»(12). Μπορεί κάποιος να απαντήσει απλά το εξής. Από τη στιγμή που με βάση τη λογική της ηγεσίας του Κ.Κ.Ε. υπάρχει μία μόνο αντίθεση στον καπιταλισμό, η βασική αντίθεση και κάθε άλλη υποβαθμίζεται ή χάνεται, άρα κυριαρχεί τον αντικαπιταλιστικό και η επανάσταση θα είναι σοσιαλιστική εξαρχής δεν έχουν νόημα φάσεις και διαδικασίες προς την επανάσταση. Άρα το πιο πάνω απόσπασμα γίνεται απόλυτα αντίθετο με όλο το σκεπτικό. Επιπλέον οι ιστορικοί κάνουν τη δουλειά τους και η δουλειά αυτή είναι πολύ σημαντική. Το εργατικό κίνημα όμως δρα και δημιουργεί την ιστορία, αλλά για να δράσει χρειάζονται επεξεργασίες, οι οποίες προφανώς προηγούνται της σύγκρουσης και δεν έπονται, αλλιώς θα δράσει απροετοίμαστο. Οι επεξεργασίες αυτές στηρίζονται τόσο στη μελέτη των συνθηκών κάθε φορά, όσο επίσης και στη θεωρία, τη γενικευμένη ιστορική εμπειρία των αγώνων, στη δουλειά των επιστημόνων και του ίδιου του επαναστατικού κινήματος. Χωρίς αυτή τη μελέτη και τις επεξεργασίες δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν νικηφόροι επαναστατικοί αγώνες. Είναι άλλο πράγμα να μην μετατρέπει το επαναστατικό κίνημα σε νομοτέλειες, εκδοχές και εξελίξεις που δεν είναι υποχρεωτικές και άλλο να αρνείται τη μελέτη και την αξιοποίηση της πείρας, την οποία πρέπει να ενσωματώνει στα προγραμματικά του κείμενα και την τακτική που διαμορφώνει.


-------------------------------------------------------
1. Δοκίμιο Ιστορίας του Κ.Κ.Ε., σ. 20
2. Λένιν Άπαντα, τ. 38, σ.306
3. Λένιν Άπαντα τόμος 27, σ. 81 - 82
4. Λένιν Άπαντα, τόμος 31, σ. 113 - 118
5. Λένιν Άπαντα, τόμος 34, σ. 357
6. Λένιν Άπαντα , τ.10, σ.22
7. Λένιν Άπαντα , τ.10, σ.346
8. Λένιν, Άπαντα τόμος 34 , σ. 163
9. Το ίδιο σ. 193
10. Στο ίδιο σ. 191
11. Στο ίδιο σ. 193- 194
12. Δοκίμιο Ιστορίας του Κ.Κ.Ε., Β΄τόμος σ. 22

 
Ανδρέας Σαρακίνης


0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.